فتح قمبیشتر مورخان فتح قم را به دست مسلمانان در سال ۲۳ هجری و در زمان عمر ذکر کرده‌اند. و در تاریخ قم آمده، که هنگام حمله اعراب به ایران، شهر قم توسط ابوموسی اشعری فتح گردید. ۱ - شهر قمشهر مذهبی قم که امروزه، در ۱۴۵ کیلومتری جنوب شهر تهران بر سر جاده اصفهان واقع است، [۱]
مقاله «قم در دو قرن نخست هجری» محمدرضا پاک- فصلنامه تاریخ اسلام سال چهارم ۱۳۸۲، شمار ۱۴، ص۱۸.
[۲]
فرهنگ جغرافیایی قم و اراک، ص۱۶۱.
از نواحی قدیمی ایالت ماد یا جبال بوده است. در دوره ساسانی، قباد (۵۳۱م) اصلاحات مذهبی و عمرانی زیادی در این منطقه انجام داد، [۳]
مقاله «قم در دو قرن نخست هجری» محمدرضا پاک- فصلنامه تاریخ اسلام سال چهارم ۱۳۸۲، شمار ۱۴، ص۱۸.
[۴]
ابن‌فقیه، احمد بن محمد، مختصر البلدان.
که باعث توسعه کشاورزی و فرهنگی و سیاسی ناحیه قم شد.۲ - فاتح قمبیشتر مورخان فتح قم را به دست مسلمانان در سال ۲۳ هجری و در زمان عمر ذکر کرده‌اند. [۵]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۲۵.
در تاریخ قم آمده است: «در اوایل قرن اوّل در سنه ۲۳ هجری، هنگام حمله اعراب به ایران، شهر قم توسط ابوموسی اشعری فتح گردید». [۶]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۲۵.
برخی فتح قم را به «احنف بن قیس» نسبت می‌دهند؛ اما، به نظر می‌رسد با توجه به همراهی احنف بن قیس با ابوموسی اشعری و اینکه احنف یکی از سرداران ابوموسی بوده است، این فتح به او نسبت داده شده، و در واقع فتح توسط سپاهی به فرماندهی ابوموسی اشعری بوده است. حسن بن قمی می‌نویسد: «احنف بن قیس از امرای تحت فرمان ابوموسی اشعری بوده است» [۷]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۵۶.
بلاذری نیز در فتوح البلدان آورده است: «چون ابوموسی عبدالله بن قیس اشعری از نهاوند بازگشت، به اهواز رفت سپس به قم آمد و ایامی شهر را درمحاصره گرفت سپس آن را فتح نمود و احنف بن قیس را که نامش ضحاک بن قیس تمیمی بود به کاشان فرستاد...» [۸]
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، ص۴۳۹.
۳ - فتح با جنگبه نظر می‌رسد فتح شهر قم با جنگ و به قهر و غلبه بوده نه با صلح. در این رابطه در تاریخ قم آمده است: «راویان فتح‌های سرزمین‌های اسلام روایت می‌کنند که بیشترین نواحی اصفهان را که ابوموسی اشعری و امیران لشکر او فتح کردند، به جنگ و قهر بود و به تیغ و شمشیر بر ایشان غلبه کردند. به نظر می‌رسد فتح ناحیه قم نیز به جنگ بوده است، هر چند برخی فتح آن را به صلح دانسته‌اند اما فتح آن به جنگ و محاربه مشهورتر است». [۹]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۲۵- ۲۶.
پس از فتح این منطقه اعراب بنی‌اسد از اولین رسته‌های عرب بودند که در جمکران قم سکونت گزیدند. [۱۰]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۳۸.
۴ - فتح دوم قمبه نظر می‌رسد قم نیز از جمله شهرهایی است دو بار فتح شده است که مرتبه دوم در سال ۸۵ ه.ق ذکر شده است. این فتح توسط اعراب اشعری صورت گرفت و آن‌ها از این زمان به بعد در قم ساکن شدند. مؤلف تاریخ قم می‌نویسد: «هجوم گسترده اعراب اشعری به قم همراه با اقداماتی بود که آن‌ها را برای کسب سلطه کامل بر همه منابع مالی و اقتصادی مردم بومی قم انجام دادند. از جمله این کارها قتل‌عام سران مجوس بود. با توجه به مطالب مزبور می‌توان ورود اعراب اشعری در سال ۸۵ ه.ق. به قم را «فتح دوم» این شهر به حساب آورد». [۱۱]
مقاله «قم در دو قرن نخست هجری» محمدرضا پاک- فصلنامه تاریخ اسلام سال چهارم ۱۳۸۲، شمار ۱۴، ص۲۱.
[۱۲]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، ص۲۴۲- ۲۵۸
۵ - گرایش به مذهب شیعهروند گسترش اسلام در این شهر پس از فتح آن در سال ۲۳ هجری آغاز شده است. البته از همان ابتدا گرایش عمده مذهبی در این شهر به مذهب اهل بیت (علیهم‌السّلام) یعنی مذهب شیعه بوده است. ۶ - پانویس
۷ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «فتح قم»، تاریخ بازیابی۹۵/۱۰/۱۷. رده‌های این صفحه : مقالات پژوهه
|